ATEX Toz Toplama Üniteleri (Ex-Proof Toz Toplayıcılar), çalışma ortamında patlayıcı atmosfer oluşturma riski taşıyan yanıcı gaz, buhar veya ince yanıcı tozların (un, şeker, bazı kimyasallar, metal tozları vb.) bulunduğu tesisler için özel olarak tasarlanmış sistemlerdir.
"ATEX" terimi, Fransızca "ATmosphères EXplosibles" kelimelerinin kısaltmasıdır ve Avrupa Birliği'nin patlayıcı ortamlarda kullanılan ekipmanlar için belirlediği zorunlu güvenlik direktiflerini ifade eder. Bu üniteler, bir patlama durumunda hasarı en aza indirmek ve patlamanın sistem dışına yayılmasını önlemek amacıyla ekstra güvenlik donanımlarıyla donatılmıştır.
Çalışma Prensibi
Emme (Vakumlama): Güçlü bir fan (aspiratör), üretim noktasında oluşan kirli havayı, toz, duman ve partiküllerle birlikte emme kanalları (davlumbazlar veya hortumlar) aracılığıyla sisteme çeker.
Filtreleme: Çekilen bu kirli hava, ünitenin kalbi olan filtreleme odasına yönlendirilir. Buradaki kartuş veya torba filtreler, toz partiküllerini havadan ayırarak üzerlerinde tutar.
Temiz Hava Tahliyesi: Filtrelenerek tozdan arındırılmış temiz hava, fan tarafından ya tekrar çalışma ortamına verilir ya da atmosfere güvenli bir şekilde tahliye edilir.
Toz Boşaltma (Temizleme): Filtrelerde biriken tozlar, genellikle periyodik olarak çalışan otomatik temizleme mekanizmaları (en yaygını basınçlı hava jeti - Jet Pulse) sayesinde aşağıya doğru silkelenir. Toz, ünitenin altındaki hazneye veya siloya düşürülerek depolanır ve buradan uzaklaştırılır.
Özetle: Kirli havayı çeker, filtrede temizler ve tozu ayrı bir hazneye hapseder.
Avantajlar
ATEX uyumlu toz toplama üniteleri, standart sistemlerde bulunmayan bir dizi kritik güvenlik özelliğine sahiptir:
1. Patlama Koruma Donanımları
Bunlar, ünitenin içinde bir patlama meydana gelmesi durumunda basıncı güvenli bir şekilde tahliye etmeye yarayan ana mekanizmalardır:
Patlama Tahliye Panelleri (Patlama Kapakları): Patlama anında artan basıncı hızla dışarı atmak için tasarlanmış zayıf noktalardır (NFPA 68 ve EN standartlarına uygun). Bu paneller, patlama kuvvetini kontrollü bir alana yönlendirir.
Alevsız Geçiş Cihazları (Flameless Venting): Patlama tahliye panelinin iç mekanlara baktığı durumlarda, patlama alevinin dışarı çıkmasını engellerken basıncı tahliye etmeye olanak tanır.
Patlama İzolasyon Valfleri (Çek Valfler/Dekuplörler): Toz toplayıcı içinde başlayan bir patlamanın, kanallar aracılığıyla üretim hattına veya tesisin diğer kısımlarına geri yayılmasını önlemek için kullanılır.
2. Yapısal ve Elektriksel Özellikler
Sağlam Konstrüksiyon: Ünite gövdesi, patlama basıncına dayanacak şekilde daha kalın çelikten (örneğin 5 mm St37) veya yüksek dayanımlı malzemelerden üretilir.
Antistatik Filtreler: Tozun filtre yüzeyinde birikerek statik elektrik oluşturmasını önlemek için antistatik özellikli (örneğin U-TEX kartuş) filtre malzemeleri kullanılır. Statik elektrik, ateşleme kaynağı oluşturabilir.
Ex-Proof Elektrik Motorları ve Bileşenleri: Fan, otomatik temizleme sistemi ve kontrol paneli gibi tüm elektriksel bileşenler, kıvılcım çıkarmayacak şekilde ATEX sertifikalı ve Ex-Proof olarak üretilir.
Topraklama Sistemi: Statik elektrik birikmesini önlemek ve sistemi güvenli tutmak için etkili topraklama hayati öneme sahiptir.
Uygulama Alanları
İlaç ve Eczacılık Sanayi: İnce toz halindeki kimyasal maddelerin ve hammaddelerin işlenmesi.
Gıda ve Tarım Sanayi: Un değirmenleri, şeker üretimi, baharat işleme ve tahıl siloları (Organik tozlar yüksek patlayıcılık riskine sahiptir).
Kimya ve Petrokimya Prosesleri: Yanıcı polimerler ve kimyasal tozların üretimi ve taşınması.
Metal İşleme Sanayi: Titanyum, alüminyum, magnezyum gibi reaktif ve ince metal tozlarının kesim ve taşlanması.
Toz Boya Uygulamaları: Boya kabinlerinde yanıcı toz boyaların toplanması.
